پاداش برتر

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «بلاغ» در این متن، امام (علیه‌السلام) به یکی از اصول مهم و ارزشمند اخلاق اسلامی و قرآنی اشاره می‌فرماید «إِذَا حُيِّيتَ بِتَحِيَّةٍ فَحَيِّ بِأَحْسَنَ مِنْهَا، وَ إِذَا أُسْدِيَتْ إِلَيْکَ يَدٌ فَکَافِئْهَا بِمَا يُرْبِي عَلَيْهَا، وَ الْفَضْلُ مَعَ ذٰلِکَ لِلْبَادِي.» «هنگامی‌ که به تو تحیّتی گفته شد، به صورتی بهتر پاسخ گو، و هرگاه دستی به‌سوی تو دراز شد (به تو نیکی شد)، آن را با چیزی افزون‌تر پاداش بده؛ ولی با این حال، برتری از آنِ کسی است که آغازگر بوده است.»

این سخن حکمت‌آمیز برگرفته از روح آیه‌ای قرآنی است: ﴿وَإِذَا حُيِّيتُم بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا﴾
(نساء: ۸۶)

نکات اخلاقی و آموزه‌های اسلامی این بیان نورانی:

۱. پاسخ بهتر به نیکی‌ها

اخلاق اسلامی توصیه می‌کند که هیچ کار خوبی نباید بی‌پاسخ بماند؛ چه گفتاری محترمانه باشد (مانند سلام)، چه عملی مانند هدیه‌ای کوچک. بلکه بهتر آن است که پاسخ، از آن عمل برتر باشد. مثلاً:

• اگر کسی بگوید: سلام علیکم، بهتر است پاسخ داد: سلام علیکم و رحمة‌الله.
  اگر کسی هدیه‌ای کوچک بدهد، پاسخ آن می‌تواند هدیه‌ای بزرگ‌تر در زمان مناسب باشد.

۲. تأثیر اجتماعی و روانی

این رفتار، محبت و دوستی را در جامعه گسترش می‌دهد، روحیه‌ی قدردانی را تقویت می‌کند، و زمینه‌ی آرامش روانی و اجتماعی را فراهم می‌سازد.

۳. نمونه‌ای از سیره‌ی امام حسن (علیه‌السلام)

راوی می‌گوید: کنیزی دسته‌گلی به امام حسن (علیه‌السلام) تقدیم کرد. حضرت او را برای خدا آزاد کرد.
راوی با تعجب پرسید: با این‌که او فقط یک دسته‌گل تقدیم کرد، شما او را آزاد کردید؟
حضرت پاسخ داد: «این، همان تربیتی است که خدا به ما داده»؛ سپس آیه‌ی «وَ إِذَا حُيِّيتُم…» را تلاوت فرمود و افزود: پاداش بهتر، همین آزادسازی بود.

۴. فضیلت آغازگر بودن در نیکی

امام در ادامه می‌فرماید که فضیلت برای کسی است که آغازگر نیکی بوده، چون کار او جنبه‌ی پاداش ندارد، بلکه خالصانه و پیش‌قدم در کار خیر بوده است.
پاسخ‌دهنده، هر اندازه هم که پاسخ نیکی بدهد، باز واکنشی به کار دیگری است.

۵. حدیثی از امام حسین (علیه‌السلام)

امام حسین (علیه‌السلام) فرمود:
«لِلسَّلامِ سَبْعُونَ حَسَنَةً، تِسْعٌ وَ سِتُّونَ لِلْمُبْتَدِئِ، وَ وَاحِدَةٌ لِلرَّادِّ.»
یعنی: «سلام هفتاد حسنه دارد؛ شصت‌ و نه برای کسی است که ابتدا سلام کرده، و یکی برای پاسخ‌دهنده.»

۶. تواضعِ آغازگر

کسی که ابتدا سلام می‌دهد یا هدیه‌ای می‌فرستد، تواضع نشان می‌دهد. اما پاسخ‌دهنده صرفاً قدردانی می‌کند و تواضع ویژه‌ای نشان نداده است.
۷. نکته‌ی لغوی درباره‌ی واژه‌ی «أُسْدِيَتْ»
این واژه از ریشه‌ی «سَدْو» (بر وزن سَرو) به معنای دراز کردن دست است. بنابراین، عبارت «أُسْدِيَتْ إِلَيْکَ يَدٌ» یعنی «دستی به‌سوی تو دراز شد» که کنایه از بخشش و هدیه است.

جالب این‌که اصل این کلام شریف در برخی از شروح معتبر نهج‌البلاغه همچون شروح ابن‌میثم، مغنیه، کمره‌ای و شوشتری نیامده است، که نیاز به دقت و تحقیق بیشتر در منابع دارد.

انتهای خبر/