یادداشت؛
روایت ۲ قرن وقف علم در مسجد علامه حائری
مسجد–مدرسه حاجی میرزا بابا علامه حائری، معروف به «چال مسجد آقا شیخ جلال» در قلب بافت تاریخی بابل و در راسته بازار زرگرمحله، بیش از دو قرن است که به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز علمی، دینی و فرهنگی مازندران نقش‌آفرینی می‌کند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسانه بابل ؛ بنایی که در سال ۱۲۴۶ هجری قمری به همت حاجی محمدمهدی تاجر قزوینی بنا شد و امروز با مرمت حجرات ۲۰۰ ساله‌اش همچنان یادگار زنده‌ای از تاریخ و سنت وقف در ایران است.
در قلب بافت تاریخی شهر بابل، در راسته بازار و حوالی چهارسوق قدیمی، بنای باشکوهی قرار دارد که بیش از دو قرن است نقش علمی، مذهبی و فرهنگی برجسته‌ای در حیات اجتماعی این خطه ایفا می‌کند. مسجد–مدرسه حاجی میرزا بابا علامه حائری، که اهالی آن را به نام «چال مسجد آقا شیخ جلال» نیز می‌شناسند، یکی از مهم‌ترین یادگارهای عصر قاجار در مازندران است که همچنان پر رونق و زنده باقی مانده است.
تاریخچه و بانی بنا
این مرکز دینی آموزشی در سال ۱۲۴۶ هجری قمری به همت حاجی محمدمهدی، مشهور به «میرزا بابا» تاجر خوش‌نام قزوینی، تأسیس شد. میرزا بابا که از تجار معتبر و متدین زمان خود به شمار می‌رفت، با اخلاص فراوان اموال و دارایی‌هایش را در راه دین و علم هزینه کرد و برای استمرار فعالیت مسجد–مدرسه، موقوفات متعددی را به یادگار گذاشت. او در اقدامی حکیمانه، تولیت بنا را پس از خود به امام راتب مسجد سپرد تا این مجموعه علمی و مذهبی به شکلی پایدار اداره شود.
ویژگی‌های معماری
مسجد–مدرسه دارای حیاطی دل‌انگیز است که ۱۲ حجره گرداگرد آن ساخته شده است. این حجره‌ها طی سالیان متمادی محل سکونت و تحصیل طلاب علوم دینی بوده و به عنوان قلب تپنده فعالیت‌های آموزشی مدرسه عمل کرده‌اند. محراب اصلی مسجد در ضلع جنوبی حیاط قرار دارد و فضایی معنوی برای اقامه نماز و برگزاری مراسم مذهبی فراهم می‌سازد.
از دیگر ویژگی‌های شاخص بنا، کتیبه‌ای ارزشمند در سردر ورودی آن است که به سال ۱۳۲۳ قمری بازمی‌گردد. بر این کتیبه چنین نگاشته شده است «صانعه مشهدی استاد حاجی آقا، گشت مسجد همت علامه چون خلد برین، هذه جنات عدن فادخلوها خالدین. فی سنه ۱۳۲۳، قائله و کاتبه شیخ محمدرضا، متولی المسجد الشریف آقاعلی» این کتیبه علاوه بر ارزش هنری، سندی تاریخی بر قدمت و اهمیت مسجد–مدرسه محسوب می‌شود.
مرمت و بازسازی
با گذشت نزدیک به دویست سال از احداث، حجرات و بخش‌های مختلف مدرسه نیازمند مرمت و بازسازی شده‌اند. هم‌اکنون طرح‌هایی برای بازسازی این بخش‌ها در دست اجراست تا اصالت تاریخی بنا حفظ شود و در عین حال فضای مناسبی برای فعالیت‌های دینی و فرهنگی در اختیار نسل امروز قرار گیرد.
خاندان حائری؛ متولیان و خدمتگزاران علم و دین
از زمان تأسیس تا پیروزی انقلاب اسلامی، اداره مسجد–مدرسه حاجی میرزا بابا در دست خاندان بزرگ و نام‌آور علامه حائری بوده است. این خاندان، که از چهره‌های برجسته علمی و مذهبی بابل و مازندران به شمار می‌روند، نسل اندر نسل عهده‌دار تولیت و هدایت امور مسجد–مدرسه بوده‌اند.
از جمله شخصیت‌های شاخص این خاندان می‌توان به آیات عظام و علمای بزرگواری چون علامه حائری (ره)، علامه ملا محمدجان حائری (ره)، علامه ملا محمدحسن حائری (ره)، علامه میرزا فضل‌الله حائری (ره)، علامه ابوالحسن حائری (ره)، علامه محمدصالح مازندرانی حائری (ره)، علامه علی حائری (ره) و علامه شیخ جلال‌الدین حائری (ره) اشاره کرد. هر یک از این بزرگان در دوره خود با اهتمام به تربیت طلاب، اقامه جماعت، تدریس علوم دینی و ارشاد مردم، نقشی مهم در اعتلای دین و فرهنگ منطقه ایفا کردند.
نقش فرهنگی و اجتماعی
مسجد–مدرسه حاجی میرزا بابا نه تنها پایگاهی برای آموزش علوم اسلامی و تربیت طلاب بوده، بلکه همواره محل اجتماع مردم و مرکز تصمیم‌گیری‌های اجتماعی و مذهبی نیز به شمار آمده است. در ایام محرم و صفر، این مکان حال و هوای خاصی پیدا می‌کرد و محل برگزاری پرشورترین مراسم‌های مذهبی و سوگواری بود. همچنین در طول تاریخ، بسیاری از جلسات علمی و مناظرات فقهی و کلامی در همین حجرات و شبستان‌های ساده و صمیمی برگزار می‌شد.
موقوفات و پشتوانه اقتصادی
یکی از رموز ماندگاری این مجموعه، وجود موقوفات متعدد آن است. مسجد–مدرسه حاجی میرزا بابا دارای ۲۹ رقبه موقوفه است که درآمد آنها صرف اداره مدرسه، برگزاری مراسم مذهبی و کمک به طلاب می‌شود. این سنت حسنه نشان می‌دهد که بنیان‌گذاران و متولیان مسجد–مدرسه نگاه بلندمدت به استمرار فعالیت‌های دینی و فرهنگی داشته‌اند.
نگاه امروز
با وجود تحولات گسترده شهری و تغییر چهره بازار بابل، مسجد–مدرسه حاجی میرزا بابا همچنان به عنوان یکی از نشانه‌های اصالت تاریخی شهر پابرجاست. بازسازی حجرات و رسیدگی به بنا، فرصتی فراهم خواهد کرد تا این مکان علاوه بر ایفای نقش مذهبی، به عنوان یک میراث فرهنگی ارزشمند برای نسل‌های آینده حفظ شود.
کارشناسان میراث فرهنگی و تاریخ‌پژوهان بابل بر این باورند که این مدرسه، نه تنها یک مرکز دینی، بلکه بخشی از هویت فرهنگی شهر است که باید با دقت و حساسیت ویژه‌ای از آن مراقبت کرد.
حجت‌الاسلام جابر گلی کریمی مسئول دفتر موقوفات و منابع پایدار حوزه‌های علمیه شهرستان بابل
ارسال دیدگاه
مجموع دیدگاهها : 0در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : 0