گردشگری روستایی؛ داستان نان، زمین و فرهنگ

به گزارش خبرگزاری رسانه بابل به نقل از «بلاغ» کارشناسان معتقدند گردشگری مزرعه‌ای، به‌ عنوان شاخه‌ای نوین از گردشگری روستایی، می‌تواند آینده روستاهای مازندران را متحول کند. این الگو نه‌تنها منبع درآمدی تازه برای روستاییان است، بلکه فرصتی برای معرفی فرهنگ اصیل بومی، تغییر نگرش گردشگران شهری و ارتقای سطح حفاظت از محیط‌زیست به شمار می‌رود.

برای بررسی ظرفیت‌ها و چالش‌های گردشگری مزرعه و روستایی در مازندران، با دو کارشناس و استاد دانشگاه در این حوزه گفتگو کردیم؛ حاصل این گفتگوها را در گزارش پیش‌رو می‌خوانید.

مازندران؛ بهشت بکر برای گردشگری مزرعه

محمدرضا اورمزدی کارشناس گردشگری روستایی در گفتگو با خبرنگار بلاغ، گردشگری مزرعه را یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های ناشناخته مازندران توصیف کرد و گفت: این نوع گردشگری که در دنیا به «گردشگری کشاورزی» هم شهرت دارد، فضایی را فراهم می‌کند که در آن گردشگر نه فقط تماشاگر، بلکه مشارکت‌کننده فعال در زندگی روزانه روستاییان است. به همین دلیل، گردشگری مزرعه محل تلاقی دو شاخه مهم گردشگری، یعنی گردشگری فرهنگی و گردشگری طبیعی به حساب می‌آید.

وی اظهار داشت: تجربه‌های موفق کشورهای اروپایی نشان می‌دهد این نوع گردشگری چگونه می‌تواند به موتور محرک اقتصاد روستاها تبدیل شود. برای نمونه، در تاکستان‌های فرانسه، گردشگران علاوه بر بازدید از مزارع، در برداشت انگور و حتی فرآوری محصولات مشارکت دارند. در ایتالیا نیز گردشگران برای یادگیری مهارت‌هایی مانند پخت نان سنتی یا تولید پنیر محلی به خانه‌های روستایی می‌روند. این مشارکت نه تنها جذابیت سفر را چند برابر می‌کند، بلکه ارزش افزوده بالایی برای روستاها ایجاد می‌کند.

این کارشناس گردشگری توضیح داد: مازندران با تنوع زیستی و کشاورزی منحصر به فرد، بستر مناسبی برای این نوع گردشگری دارد؛ از شالیزارهای برنج گرفته تا باغ‌های مرکبات و دامداری‌های سنتی، هر گوشه از این استان می‌تواند به مقصدی خاص برای گردشگران تبدیل شود.

اورمزدی ادامه داد: تصور کنید یک خانواده شهری به روستایی در سوادکوه یا بابل سفر کند، در خانه‌ای روستایی اقامت داشته باشد، صبح با صدای خروس بیدار شود، در کنار میزبان نان محلی بپزد، در مزرعه به کاشت یا برداشت محصول کمک کند و عصر در سفره‌ای بنشیند که تمام مواد غذایی آن از همان زمین و همان روز به دست آمده است. چنین تجربه‌ای نه تنها تفریح، بلکه یک سبک زندگی متفاوت را به گردشگر معرفی می‌کند.

وی افزود: گردشگری مزرعه برای مازندران فقط یک منبع درآمد نیست؛ این جریان فرصتی است برای بازشناسی فرهنگ بومی، آداب کشاورزی، موسیقی محلی، آیین‌های سنتی و حتی معماری روستاها. گردشگری مزرعه می‌تواند باعث شود روستاهای مازندران به موزه زنده فرهنگ تبدیل شوند.

تغییر سبک زندگی و بازگشت به ریشه‌ها

این کارشناس گردشگری با اشاره به تغییرات اجتماعی فرهنگی ناشی از گردشگری مزرعه تصریح کرد: برای بسیاری از گردشگران شهری، حضور در روستا نوعی بازگشت به ریشه‌هاست. آن‌ها که در آپارتمان‌های کوچک زندگی می‌کنند، وقتی در فضای باز میان زمین‌های سبز یا باغ‌های پرثمر قرار می‌گیرند، سبک زندگی ساده و سالم روستایی را تجربه می‌کنند. این تجربه می‌تواند بر نگرش آن‌ها به مصرف، تغذیه، روابط خانوادگی و حتی نگاهشان به طبیعت تأثیر بگذارد.

اورمزدی عنوان داشت: گردشگری مزرعه نوعی آموزش غیررسمی هم هست. گردشگر وقتی یاد می‌گیرد برنج چگونه کاشته می‌شود یا مرکبات با چه زحمتی به بار می‌نشیند، قدر غذا و منابع طبیعی را بیشتر می‌داند. این تغییر نگرش در بلندمدت به اصلاح سبک زندگی شهری و کاهش اسراف کمک خواهد کرد.

نقش گردشگری مزرعه در حفظ محیط‌زیست

وی یکی از مزایای کلیدی این نوع گردشگری را حفاظت از محیط‌زیست دانست و گفت: وقتی مزرعه به محل جذب گردشگر تبدیل شود، کشاورز انگیزه بیشتری برای حفظ زمین، آب و منابع طبیعی خواهد داشت. گردشگر هم به واسطه ارتباط مستقیم با خاک و گیاه، نسبت به اهمیت محیط‌زیست حساس‌تر می‌شود. در حقیقت، این مدل گردشگری می‌تواند حلقه‌ای میان توسعه اقتصادی و حفاظت محیطی ایجاد کند.

این کارشناس گردشگری خاطرنشان کرد: امروز یکی از مشکلات اساسی ما تخریب منابع طبیعی است. اگر روستایی بداند حضور گردشگر وابسته به سلامت محیط اطراف اوست، قطعاً در حفظ جنگل، رودخانه و زمین کشاورزی کوشاتر خواهد بود. این نگاه اقتصادی–محیط‌زیستی یکی از مهم‌ترین دستاوردهای گردشگری مزرعه است.

اورمزدی هشدار داد: اجرای بی‌برنامه این طرح می‌تواند پیامدهای منفی داشته باشد بنابراین گردشگری مزرعه نیازمند آموزش همزمان برای میزبان و میهمان است. گردشگر باید بداند چگونه بدون آسیب رساندن به زمین یا محصولات در فعالیت کشاورزی مشارکت کند، و روستایی باید بیاموزد چگونه خدمات استاندارد اقامتی و پذیرایی ارائه دهد.

وی ادامه داد: نهادهای مسئول از جمله اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری، مدیریت روستایی استانداری و شوراهای محلی باید سیاست‌گذاری و نظارت دقیق داشته باشند. بدون مدیریت، ممکن است این فرصت به تهدید تبدیل شود؛ به‌ویژه اگر ظرفیت روستاها بیش از حد تحمل آن‌ها مورد استفاده قرار گیرد.

آینده روشن با برنامه‌ریزی صحیح

این استاد دانشگاه آینده گردشگری مزرعه در مازندران را روشن دانست و گفت: اگر این صنعت نوپا با برنامه‌ریزی و آموزش همراه شود، مازندران می‌تواند در کنار جاذبه‌های طبیعی مانند دریا و جنگل، به خاطر گردشگری مزرعه هم شناخته شود. این امر علاوه بر ایجاد درآمد پایدار برای روستاییان، موجب بازگشت جوانان به زادگاهشان و جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه خواهد شد.

اورمزدی یادآور شد: مازندران می‌تواند به الگوی ملی در این زمینه تبدیل شود. بسیاری از استان‌های کشور ظرفیت‌های مشابه دارند اما هنوز برنامه مدونی برای استفاده از آن‌ها وجود ندارد. اگر مازندران در این مسیر موفق عمل کند، تجربه آن قابل الگوبرداری در سراسر کشور خواهد بود.

وی گفت: گردشگری مزرعه یک مدل «برد–برد» واقعی است؛ مدلی که در آن روستایی به درآمد تازه و جایگاه اجتماعی بالاتر دست می‌یابد، گردشگر تجربه‌ای متفاوت و ماندگار از زندگی روستایی کسب می‌کند و طبیعت نیز به دلیل ارزش اقتصادی‌اش بیشتر مورد توجه و حفاظت قرار می‌گیرد.

این کارشناس گردشگری در پایان خاطرنشان کرد: ما باید گردشگری مزرعه را نه به‌عنوان یک سرگرمی مقطعی، بلکه به‌عنوان یک راهبرد جدی برای توسعه پایدار، تغییر مثبت سبک زندگی و حفاظت از محیط‌زیست در مازندران ببینیم. تحقق این هدف، نیازمند عزم ملی و همکاری جدی نهادهای مرتبط است.

کم‌توجهی مسئولان و تهدیدهای زیست‌محیطی

احمد حسن‌پور کارشناس گردشگری در گفتگو با بلاغ؛ با اشاره به ظرفیت‌های گسترده اما استفاده‌نشده مازندران در حوزه گردشگری، نسبت به کم‌توجهی مسئولان و تهدیدهای زیست‌محیطی در مناطق بکر روستایی هشدار داد.

وی گفت: مازندران با برخورداری از جنگل‌های هیرکانی، شالیزارهای برنج، باغ‌های مرکبات و آیین‌های محلی می‌تواند یکی از اصلی‌ترین مقاصد گردشگری روستایی کشور باشد، اما این فرصت همچنان مغفول مانده و بیشتر نگاه‌ها به گردشگری ساحلی یا شهری محدود شده است.

این کارشناس گردشگری کم‌توجهی مسئولان را یکی از دلایل اصلی عقب‌ماندگی در این بخش دانست و افزود: گردشگری روستایی نیازمند زیرساخت، آموزش و برنامه‌ریزی دقیق است. متأسفانه بسیاری از طرح‌ها پراکنده و غیرکارشناسی اجرا شده و شبکه‌ای منسجم از اقامتگاه‌های بوم‌گردی یا آموزش‌های تخصصی برای روستاییان وجود ندارد.

حسن‌پور با تأکید بر ارتباط مستقیم گردشگری با محیط‌زیست اظهار داشت: تخریب منابع طبیعی و ساخت‌وسازهای بی‌رویه در روستاها جذابیت گردشگری مازندران را تهدید می‌کند. زباله‌های رهاشده، تجاوز به منابع آب و بی‌توجهی به جنگل‌ها نمونه‌ای از مشکلاتی است که اگر ادامه پیدا کند، نه‌تنها گردشگری را نابود می‌کند بلکه به زندگی مردم محلی نیز آسیب خواهد زد.

وی راهکار اصلی حفاظت از مناطق بکر را تغییر نگاه مسئولان و آموزش جامعه محلی دانست و گفت: روستاییان باید بدانند حفظ منابع طبیعی با آینده اقتصادی‌شان گره خورده است. از سوی دیگر، گردشگران هم باید با اصول رفتار مسئولانه در محیط‌زیست آشنا شوند. همچنین جلوگیری از ساخت‌وساز غیرمجاز و مدیریت صحیح پسماند از اولویت‌هاست.

این کارشناس گردشگری در پایان خاطرنشان کرد: اگر مدیریت هوشمندانه و نگاه بلندمدت بر گردشگری روستایی حاکم شود، مازندران می‌تواند به یکی از موفق‌ترین نمونه‌های گردشگری روستایی در منطقه تبدیل شود اما ادامه روند بی‌توجهی، آینده‌ای نگران‌کننده برای این استان رقم خواهد زد.

به گزارش بلاغ؛ گردشگری روستایی و مزرعه‌ای در مازندران اگرچه ظرفیتی بی‌بدیل برای رونق اقتصادی، معرفی فرهنگ بومی و حفاظت از محیط‌زیست به شمار می‌رود، اما همچنان زیر سایه کم‌توجهی‌ها و ضعف مدیریت باقی مانده است.

کارشناسان معتقدند آینده این حوزه تنها زمانی روشن خواهد بود که هم مسئولان نگاه جدی‌تری به توسعه پایدار داشته باشند و هم جامعه محلی با آموزش و حمایت کافی به بازیگران اصلی این جریان تبدیل شود. مازندران می‌تواند الگویی ملی در گردشگری روستایی باشد؛ مشروط بر آن‌که امروز تصمیم‌های درست برای فردای روستاهای بکر و ارزشمند این سرزمین گرفته شود.

انتهای خبر/