ایدز؛ پایان زندگی نیست

به گزارش خبرگزاری رسانه بابل به نقل از «بلاغ» سید علی آملی| اول دسامبر هر سال، بهانه‌ای است برای توقف و تأمل درباره یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های جهانی سلامت در چهار دهه گذشته: ایدز. این روز، که در ایران با نام «روز جهانی مبارزه با ایدز» شناخته می‌شود، فراتر از یک مناسبت نمادین، پیامی سه‌بعدی دارد:  یادبود قربانیان، حمایت از بازماندگان و تمرکز بر راه‌حل‌های علمی و اخلاقی.

پژوهش‌های علمی در زمینه HIV/AIDS یکی از درخشان‌ترین فصل‌های تاریخ پزشکی مدرن را رقم زده است. از شناسایی ویروس در اوایل دهه ۸۰ میلادی تا امروز، پیشرفت‌ها حیرت‌انگیز بوده است. امروزه، داروهای ضد رتروویروسی (ARV) نه تنها طول عمر افراد مبتلا را به طور چشمگیری افزایش داده، بلکه با کاهش بار ویروسی در بدن به حد غیرقابل شناسایی، امکان انتقال ویروس به دیگران را نیز به صفر می‌رسانند. این دستاورد، به مفهوم «درمان به عنوان پیشگیری» (U=U) معروف است و نویدی بزرگ برای قطع زنجیره انتقال است.

همچنین، پژوهش‌ها در زمینه واکسن و روش‌های نوین پیشگیری مانند PrEP (پیش‌گیری پیش از مواجهه) ادامه دارد. با این وجود، چالش‌های بزرگی پیش رو است: دسترسی عادلانه به دارو و خدمات بهداشتی در سراسر جهان، مقابله با جهش‌های ویروس و مدیریت عوارض بلندمدت درمان. از همه مهم‌تر،  مهمترین سلاح علمی در حال حاضر، «آگاهی» است.  آگاهی از راه‌های انتقال (تماس خونی و ترشحات جنسی محافظت‌نشده و انتقال از مادر به کودک)، راه‌های عدم انتقال (مانند تماس‌های معمولی روزمره) و ضرورت آزمایش به موقع.

پاسخی مبتنی بر کرامت، عدالت و شفقت

دین اسلام، به عنوان دینی جامع‌نگر، چارچوبی اخلاقی و عملی برای مواجهه با چنین پدیده‌هایی ارائه می‌دهد که می‌توان آن را در چند محور خلاصه کرد:

۱. تقدم پیشگیری و عقلانیت: اسلام بر حفظ سلامت به عنوان «امانتی الهی» تأکید دارد. آیات و روایات متعددی بر پاکیزگی، عفت و حفاظت از نفس سخن گفته‌اند. این توصیه‌ها، در بستر مدرن، همسو با مؤثرترین راهکارهای علمی برای پیشگیری از HIV هستند. اسلام مردم را به خویشتن‌داری و تشکیل خانواده در چارچوب شرع تشویق می‌کند که خود مانعی بزرگ در برابر گسترش بیماری‌های مقاربتی است.

۲. نفی انگ و تبعیض؛ تأکید بر کرامت انسانی: یکی از بزرگ‌ترین مبارزات در حوزه ایدز، مبارزه با «انگ» اجتماعی است. اسلام به شدت با تحقیر و طرد افراد مخالف است. قرآن کرامت ذاتی تمام ابنای بشر را مورد تأکید قرار می‌دهد: «و لقد کرمنا بنی آدم» (اسراء/۷۰). بیماری یک فرد، هر چه که باشد، موجب سلب این کرامت ذاتی نمی‌شود. بنابراین، طرد کردن، تحقیر کردن یا محروم کردن افراد مبتلا از حقوق اولیه اجتماعی، اقتصادی و درمانی، عملی کاملاً غیراسلامی و ناقض اصل عدالت است.

۳. مسئولیت اجتماعی و امر به معروف بهداشتی: اصل «امر به معروف و نهی از منکر» تنها به حوزه عبادات محدود نمی‌شود. در دنیای امروز، یکی از مصادیق مهم آن، «امر به معروف بهداشتی» است؛ یعنی تشویق جامعه به رعایت اصول سلامت و آگاهی‌بخشی درباره بیماری‌هایی مانند ایدز. همچنین، کمک به افراد مبتلا، اعم از حمایت عاطفی، مالی و اجتماعی، مصداق روشن «تعاونوا علی البر والتقوی» (بر یکدیگر در نیکی و پرهیزگاری یاری رسانید) است.

۴. تسلی و امیدواری: برای فرد مؤمن، هر بیماری و مصیبتی، علاوه بر بعد جسمانی، بعدی معنوی دارد. اسلام به بیماران یادآوری می‌کند که صبر و استعانت از خداوند می‌تواند منبع آرامش و قوت قلب باشد. ابتلا به یک بیماری سخت، می‌تواند موجب پاک شدن گناهان و ارتقای درجات معنوی شود، اگر با صبر و توکل همراه باشد. این نگرش، امیدی ژرف در دل مصیبت می‌دمد.

روز جهانی ایدز، به ما یادآوری می‌کند که برای مقابله با این پدیده پیچیده، به رویکردی «کل‌نگر» نیاز داریم. علم، ابزارهای فنی مقابله (درمان و پیشگیری) را در اختیار ما می‌گذارد و دین، چارچوب اخلاقی و معنوی لازم برای اجرای عادلانه و انسانی این ابزارها را فراهم می‌کند. وظیفه ما به عنوان یک جامعه علمی و مسلمان، این است که با تلفیق خرد علمی و تعالیم انسان‌ساز اسلام، نه تنها در جهت ریشه‌کنی این بیماری گام برداریم، بلکه فضایی بسازیم که در آن، هر انسانی – بدون در نظر گرفتن بیماری‌اش – با احترام، شفقت و کرامت زندگی کند. یاد و خاطره درگذشتگان به ما انگیزه می‌دهد و حمایت از بازماندگان، وظیفه دینی و انسانی ماست.